Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης για τη δημιουργία του ανθρώπου

αναρτήθηκε στις 13 Σεπ 2014, 7:28 π.μ. από το χρήστη Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων

ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

Η δημιουργία του ανθρώπου

“Πήρε, λοιπόν, ο Θεός χώμα από τη γη και έπλασε τον άνθρωπο”. Δεν συμπληρώθηκε η δημιουργία του κόσμου, δεν σταμάτησε η σειρά, για να γίνει η διήγηση της δικής μας δημιουργίας, αλλά λέει: δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο και σταμάτησε οριστικά από όλα τα έργα.

Και επειδή διέκοψε, μας διδάσκει πως ακριβώς δημιούργησε: “πήρε ο Θεός χώμα από τη γη”. Και όταν ακούς χώμα, διδάσκεσαι το να μη φοβάσαι, το να μη λογαριάζεις το πρόσωπο των ανθρώπων. Και για τον εαυτό σου γιατί νομίζεις ότι είναι κάτι ξεχωριστό; Όταν σου έρχονται σκέψεις που προκαλούν έπαρση και πληγώνουν τη καρδιά, φέρε στο μυαλό σου τη δημιουργία, ξαναθυμήσου το πώς δημιουργήθηκες. “πήρε χώμα ο Θεός από τη γη και δημιούργησε τον άνθρωπο”. Μπορείς να ξεχάσεις ποτέ τον εαυτό σου; Τότε μόνο θα τον ξεχάσεις, όταν φύγεις από τη γη. Αν όμως δεν αποχωρίζεσαι ποτέ τη γη, αλλά είσαι “κολλημένος” με τη γη, βαδίζεις πάνω στη γη, αναπαύεσαι πάνω στη γη, κρίνεσαι πάνω στη γη, και ότι άλλο κάνεις είτε μικρό είτε μεγάλο, αν το κάνεις πάνω στη γη, θυμάσαι πάντα την ταπεινότητά σου.

Είσαι βίαιος και θυμώνεις; Από πού προέρχεται ο θυμός; Δεν προέρχεται από την ντροπή; Γιατί δεν ανέχεσαι να ακούσεις πως είσαι ασήμαντος ως προς την καταγωγή σου. Αμέσως βράζει μέσα σου ο θυμός, και θες να πεις χειρότερα από αυτά που άκουσες. Χαμήλωσε το βλέμμα σου προς τα κάτω, και θα σταματήσει ο θυμός σου. Κοίταξε τη γη και σκέψου. Είπε ασήμαντο στην καταγωγή εμένα, που έχω γίνει από το χώμα; λιγότερο είπε από αυτό που εγώ είμαι.

Γιατί δεν είπε πως προέρχομαι από το χώμα, αλλά έχω γεννηθεί από άνθρωπο. Αλλά πόσο πιο πολύτιμος είναι ο έμψυχος άνθρωπος από τη γη που πατιέται; Εγώ όμως θυμάμαι την πρώτη μητέρα, τη γη, για να μην θεωρώ πως είναι προσβολή το να γεννηθώ από ένα δούλο, αλλά πως είναι τιμή, το να γεννηθώ με ψυχή. Εκείνος όμως που θεωρεί σπουδαίο το να με προσβάλει, κάνει το λάθος να με τιμά περισσότερο, με τον τρόπο που με προσβάλει. Γιατί, με το να έχω συνείδηση της φύσης μου, γνωρίζω ποιος είμαι και από πού κατάγομαι.

Έτσι το να θυμόμαστε το πώς έχουμε δημιουργηθεί από το χώμα, δεν αφήνει ποτέ το θυμό μας να μας πολιορκεί.

Ας είναι σύμμαχος με το μυαλό η γη, αφού πάντα βρίσκεται κοντά μας και μας το θυμίζει. Όταν θες να ικανοποιήσεις κάποια επιθυμία σου, να θυμάσαι τον τρόπο με τον οποίο φεύγεις απ’ τη ζωή. Αν θυμηθείς ότι θα διαλυθείς μέσα στο χώμα θα σβήσει η μανία της επιθυμίας σου. “είσαι χώμα, και στο χώμα θα καταλήξεις”. Να θυμάσαι πως μετά από λίγο αυτό το σώμα που τώρα είναι σφριγηλό, ή η σαρκική επιθυμία που έχεις τώρα, δεν θα υπάρχει ύστερα από λίγο, όταν θα διαλυθεί το σώμα μέσα στο χώμα. να θυμάσαι ότι προέρχεσαι από το χώμα, και θα σβήνει κάθε πονηρή κίνηση. Ας γίνει φύλακας για μας από κάθε αμαρτία αυτή εδώ η υπόμνηση: “ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας χώμα από τη γη”.

Είναι καλό το να είσαι ασήμαντος, και έμφυτη αυτή η υπόμνηση. Αν έλεγε “ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας από τον ουρανό”, πότε θα τον προσέχαμε για να θυμόμαστε τη φύση μας;

Η υπόμνηση της μηδαμινότητάς μας γίνεται με όσα είναι πρόχειρα και βρίσκονται κοντά μας από αυτά που πατάμε.

Σκύψε το κεφάλι σου προς τη γη και κατάλαβε ότι πήρες μορφή από το χώμα, που είναι συγγενικό με τη γη. Τι άλλο είναι πιο ευκαταφρόνητο από εμάς; Τι άλλο απ’ τα δικά μας είναι το πιο κατάλληλο για να εξουθενώνουμε τους εαυτούς μας;

 Βλέπεις κάποιον να υπερηφανεύεται, να ντύνεται πλούσια και όμορφα, να φορά κοσμήματα και να ακτινοβολεί από τους πολύτιμους λίθους, και γι’ αυτό να υπερηφανεύεται, να ντύνεται με μετάξι, να έχει δούλους, να επιδεικνύει την ομορφιά του, να βαδίζει επιδεικτικά, να μιλάει με έπαρση, να υπερηφανεύεται για το πλήθος των υπηρετών που σέρνουν γύρω τους; Όταν βλέπεις αυτούς τους άρχοντες, που εμφανίζονται με δυνατή φωνή, όταν βλέπεις αυτούς να τρομοκρατούν κάποιους και να ξεσκίζουν τις σάρκες κάποιων άλλων, να θανατώνουν κάποιους άλλους, μην φοβηθείς, μην τρομάξεις από όσα γίνονται, ούτε και εξαιτίας εκείνου που διατάζει όλα αυτά. Μην σε εντυπωσιάσει η φαντασμαγορία.

Να θυμάσαι ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας σώμα από τη γη. Αν αυτός είναι κάτι διαφορετικό, να τον φοβηθείς. Αν όμως είναι χώμα από τη γη, περιφρόνησέ τον.

Και έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο. Αυτή η λέξη το “έπλασε”, δεν δηλώνει μια ορισμένη τεχνική ενέργεια του Θεού για τον άνθρωπο; “ο Θεός έπλασε”. Δηλαδή έπλασε όπως πλάθουν οι άνθρωποι τα πήλινα σκεύη; Ασφαλώς όχι.

Γιατί τα πλάσιμο ενός αγάλματος και η διάπλαση του γύψου περιορίζουν τα σημάδια της μορφής μόνο στην επιφάνεια. Βλέπεις π.χ. το άγαλμα πως είναι στημένο και με ποια χαρακτηριστικά. Δείχνει το θυμό του στρατιώτη, ή δείχνει το γυναικείο χαρακτήρα ανάλογα με τη μορφή που έχει. Αλλά το δημιούργημα του Θεού δεν είναι τέτοιο γιατί έπλασε τον άνθρωπο, αλλά η δημιουργική του ενέργεια διαμόρφωσε τα πάντα, με το να προχωρήσει στο εσωτερικό βάθος του ανθρώπου.

Αν είχα στη διάθεσή μου περισσότερο χρόνο, για να σου παρουσίαζα τον τρόπο κατασκευής του ανθρώπου, θα μάθαινες από τον εαυτό σου τη σχετική με σένα, σοφία του Θεού. Θα μάθαινες ότι ο άνθρωπος είναι αληθινά ένας μικρός κόσμος, δηλαδή ένα μικρό στολίδι, και καλά κάνουν όσοι τον εξυμνούν με αυτό το όνομα. Πόσες πραγματείες έχουν γραφτεί γύρω από αυτό το θέμα; Οι ανατομίες των γιατρών, οι προσεκτικές εξετάσεις των γυμναστών ή για την αναλογία των μελών ή για τη μεταξύ τους συμμετρία, όλα αυτά παρεμβάλλονται στη μελέτη για τη κατασκευή του ανθρώπου.

Αλλά για μένα το πρόβλημα είναι άλλο. Που θα βρω ένα λόγο τόσο σημαντικό, ώστε να μπορέσω να εκφράσω με ακρίβεια όσα περιέχονται στην λέξη “έπλασε”; Αλλά ακόμη και αν εγώ δε μιλήσω για τα αυτονόητα, εσύ τα γνωρίζεις.

Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο όρθιο. Αυτό το σχήμα σου το έδωσε ξεχωριστό από τα υπόλοιπα ζώα. Γιατί; Επειδή επρόκειτο να σου αναθέσει αργότερα ένα εξαίρετο έργο. Γιατί τα άλλα ζώα είναι χορτοφάγα και έχουν την κατασκευή τους ανάλογη με τη φύση τους. Το πρόβατο π.χ. έγινε για να βόσκει. Και έχει το κεφάλι να σκύβει κάτω, να βλέπει το στομάχι και όσα βρίσκονται κάτω  απ’ το στομάχι, επειδή για τα πρόβατα σκοπός της ευτυχίας είναι να γεμίζουν το στομάχι τους. Ο άνθρωπος όμως δεν κοιτάζει προς το στομάχι αλλά προς τα πάνω. Το κεφάλι του βρίσκεται πάνω ψηλά, για να προσέχει την προς τα πάνω συγγένεια με τον Θεό. Τα μάτια δεν σκύβουν προς τη γη. Μην βγάζεις λοιπόν τον εαυτό σου έξω από τη φύση. Μην προσέχεις τα επίγεια, αλλά τα ουράνια οπού βρίσκεται ο Χριστός. Γιατί λέει ο Απόστολος: “αν έχετε αναστηθεί μαζί με τον Χριστό, να αναζητάτε τα άνω, όπου υπάρχει ο Χριστός”.

Έτσι πλάστηκες. Και αυτή η κατασκευή είναι σχολείο που διδάσκεσαι το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκες.

Έγινες για να βλέπεις το Θεό, και όχι για να σέρνεται η ζωή σου στη γη. Όχι για να απολαμβάνεις όσα απολαμβάνουν τα ζώα, αλλά για να πραγματοποιείς τον ουράνιο τρόπο ζωής. Γι’ αυτό “τα μάτια του σοφού βρίσκονται πάνω στο κεφάλι του”, λέει ο σοφός Εκκλησιαστής. Υπάρχει όμως κανένας που να μην έχει τα μάτια στο κεφάλι; Όχι, αλλά βρίσκονται στο κεφάλι για να περιεργάζονται τα υψηλά. Και όποιος δεν προσέχει τα υψηλά, αλλά τα γήινα, έχει μάτια που σέρνονται στη γη.